جلوه هاي ویژه در سريال يوسف پيامبر(ع) ـ 1

اين سلسه مطالب مروري اجمالي بر دنياي جلوه هاي بصري سينمايي به صورت تئوري دارد. اکنون برای آشکار شدن قابلیت های عملی این دستاورد به شرح سکانس ها و پلان های مرتبط در یکی از سریال های زنده تلویزیونی خواهیم پرداخت. سریال تلویزیونی «یوسف پيامبر(ع)» که اخيراً پخش آن از شبکه اول سیما شروع شده، پیش تولید آن از 5 سال قبل آغاز گردید و مراحل پس تولید آن نيز بیش از یکسال و چند ماه به طول انجامید. این سریال در نوع خود اولین نمونه ای است که به روش 35 میلیمتری با دوربین BL فیلمبرداری و جلوه های بصری آن نیز بر روی راش های اسکن شده با استاندارد 2k توسط استودیو صبا اجرا گردیده و مثال خوبی از انواع محسوس و نامحسوس جلوه های بصری از دیدگاه مخاطب است؛ پلان هایی که جلوه های بصری در آن پنهان و یا به طور محسوس آشکار هستند. فضاسازی ها، دکورهای مجازی، حذف و اضافات از انواع نامحسوس جلوه های بصری این سریال محسوب مي شوند که در تکثیر شهرها و روستاها و معماری های عظیمی چون اهرام کاربرد موثری داشته اند. خواب های این سریال از انواع محسوس به شمار می روند؛ همچون خواب حضرت یوسف و حضرت یعقوب، خواب زندانی ها و خواب فرعون.

نمای اکستریم لانگ شات روستای فدان (نامحسوس)

در نمای حرکت عرضی در کادر اکستریم لانگ شات از روستای فدان همان گونه که در تصاویر مربوطه مي توان ديد، روستا از نشانه¬های پشت صحنه پاکسازی شده، و خانه ها و نخل ها به طور زنده و متحرک تکثیر عرضی و عمقی پيدا كرده، نیمه ناقص معبد کامل شده و فضای اطراف آن نیز اصلاح گردیده است. از آنجا که پلان از نوع متحرک است، تراکینگ عناصر متحرک و تثبیت لرزش های دوربین جزو لاینفک مراحل اجرایی به شمار می روند.

در نماهای فیکس نیز که ساده تر از این نما هستند روستای فدان تکثیر گردیده، در این نماها سوله های موجود و اضافی در نما حذف و نيمه ناقص آتشکده ساخته شده، شهر به طور عرضی تکثیر يافته، پرنده و عناصر زنده به کادر مربوطه اضافه شده است.

پلان های آتش زدن محکوم (نامحسوس)

در نماهایی که قرار بر آتش زدن محکوم و بازی جادوگر در کنار آتش بوده، عملا امکان نزدیک شدن بازیگران به آتش وجود نداشت. از این رو، در این نماها حتی بدون نیاز به استفاده از پرده آبی، آتش با پلان اصلی ترکیب گردید. در این نماها پلان های آتش مستقل فیلمبرداری شده و با روش difference matte در پلان های مورد نظر جاسازی گردید. اصلاح نور و جنس آتش و ایجاد هورم از جمله اقداماتی هستند که برای ایجاد حس واقعی در این نماها کاربرد موثری داشته اند. از مزایای این روش برای ساخت و ترکیب آتش می توان از اکسپوز بهتر آتش جهت رویت آن در نور روز، بی خطر بودن اجرای این نماها برای بازیگران و تسریع در روند فیلمبرداری با روش تعریف شده نام برد.

در نماهای لانگ شات معبد، دود نیز به آتشکده اضافه گردیده است که احساس فعال بودن آتشکده را تداعي مي كند.

نماهای روز به شب (نامحسوس)

از آنجا که فیلمبرداری در شب برای نماهای لانگ شات و اکستریم لانگ شات به دلیل عدم امکان نورپردازی این فضاهای بزرگ امکان پذیر نيست، از روش روز به شب استفاده می شود. از مزایای این روش می توان به عدم نیاز به نورپردازی، نزدیک بودن جنس نور به واقعیت نور شب، عدم ایجاد نورهای موضعی با افت مسافتی و امکان اصلاح گاما و کنتراست در مرحله پس از تولید اشاره نمود. البته در این نماها وقتی آسمان رویت می گردد، درج ستاره¬ و ماه با اکسپوز مناسب نیز از مزایای این روش به شمار می رود؛ زیرا در فیلمبرداری از نماهای شب، اکسپوز ماه و ستاره در کنار اجزای دیگر همیشه کاری دشوار با نتیجه نامطمئن بوده است.

در یکی از نماهای شب يعني نمای نیایش حضرت یعقوب (ع)، علاوه بر تغییر نور نما، به حضور نوری موضعی بر روی حضرت یعقوب نياز بود. در این نما، نور موضعی که با حرکتی آرام بازیگر را می پوشاند، به طور حجمی ساخته و بر روی نما ترکیب گردید. این نما از نوع محسوس به شمار می رود؛ چرا که حرکت آرام نور به سمت پایین اتفاقی ناممکن در ادراک محسوب مي شود.
مشابه همین پدیده در مورد پلان نوری که بر صورت راحیل، مادر حضرت یوسف (ع) در هنگام زایمان می¬تابد نیز اتفاق می افتد؛ وقتي که نور به آرامی بر روی صورت بازیگر فرود می¬آید.
ایجاد افکت رعد و برق نیز در یکی از پلان ها با روشی مشابه ساخته و پرداخته شد که این پلان از نوع نامحسوس به شمار می رود.

مشابه همین پدیده در مورد پلان نوری که بر صورت راحیل، مادر حضرت یوسف (ع) در هنگام زایمان می تابد نیز اتفاق می افتد؛ وقتي که نور به آرامی بر روی صورت بازیگر فرود می آید.

ایجاد افکت رعد و برق نیز در یکی از پلان ها با روشی مشابه ساخته و پرداخته شد که این پلان از نوع نامحسوس به شمار می رود.

خواب چوبدستی حضرت یوسف (ع) (محسوس)

خواب چوبدستی حضرت یوسف (ع) بر اساس اصل سند قرآنی طراحی و ساخته شده است. در این خواب كه حضرت در کودکی آن را می بیند، کنار برادرانش چوبدستی خود را در زمین فرو می کند و چوبدستی زنده شده، رشد کرده و به درخت تنومندی تبدیل می گردد و سایه بر سر او و برادرانش می افکند. این خواب در اجرای جلوه های بصری از نوع محسوس به شمار مي رود؛ زیرا هیچ چوب مرده ای در زماني کوتاه به درختی زنده و تنومند تبدیل نمی شود. عنصر درخت که قرار بود زنده و متحرک باشد، در این سکانس از نوع انیمیشن سه بعدی بوده که بر روی فیلم اصلی با روش کلید آلفا ترکیب گردیده است.